Thực hiện công tác dân số trong tình hình mới: Vận hội, thách thức và giải pháp

ý kiến số 2 của Nghị quyết này xác định phương hướng của công tác dân số trong tình hình mới là: “Tiếp tục chuyển trọng tâm chính sách dân số từ kế hoạch hoá gia đình sang dân số và phát triển. Công tác dân số phải chú trọng toàn diện các mặt quy mô, cơ cấu, phân bố, đặc biệt là chất lượng dân số và đặt trong mối quan hệ hữu cơ với các yếu tố kinh tế, từng lớp, quốc phòng, an ninh và đảm bảo phát triển nhanh, bền vững”.

ThS. Nguyễn Doãn Tú.

Nhận thức rõ vận hội và thách thức, sáng tạo trong quá trình thực hiện các giải pháp nhằm quán triệt phương hướng và đạt được các mục tiêu do quyết nghị 21-NQ/TW đề ra là nhiệm vụ thúc bách hiện.

Chuyển trọng tâm chính sách dân số từ kế hoạch hóa gia đình sang dân số và phát triển là đề nghị thế tất

Chính sách dân số với mục tiêu giảm mức sinh của nước ta thường được gọi là chính sách dân số - kế hoạch hóa gia đình (DS-KHHGĐ) bắt đầu từ Quyết định 216/CP ngày 26/12/1961của Hội đồng Chính phủ “về việc sinh đẻ có hướng dẫn”. Từ đó đến nay, chủ trương, đường lối của Đảng, pháp luật của Nhà nước về dân số xoành xoạch nhấn mạnh mục tiêu giảm sinh, khống chế sự gia tăng dân số quá nhanh.

Đặc biệt, tháng 1/1993, Hội nghị lần thứ 4 Ban chấp hành Trung ương Đảng (khóa VII) đã ban hành quyết nghị riêng về chính sách dân số - kế hoạch hóa gia đình với đích độc nhất vô nhị là: “Mỗi gia đình chỉ có 1 hoặc 2 con, để tới năm 2015, bình quân trong toàn tầng lớp, mỗi gia đình (một cặp vợ chồng) có 2 con, tiến tới ổn định quy mô dân số từ giữa thế kỷ XXI”. khai triển Nghị quyết này với bộ máy tổ chức được tăng cường, nguồn lực được bổ sung, nhất là việc cụ thể hóa Nghị quyết ưng chuẩn Chiến lược, Chương trình, Dự án, công tác dân số của nước ta đã thu được kết quả vượt cả đích đề ra. Nếu những năm 1965-1969, tính đến hết độ tuổi sinh đẻ, làng nhàng mỗi phụ nữ có khoảng gần 7 con thì từ năm 2005 đến nay, chỉ tiêu này chỉ “dao động” xoay quanh 2,0 con/phụ nữ. Mô hình “gia đình 2 con” đang trở thành phổ biến. mục tiêu mà chính sách DS-KHHGĐ theo đuổi suốt nửa thế kỷ qua đã đạt được. Ghi nhận thành công của Chương trình DS-KHHGĐ của nước ta, năm 1999, liên hiệp quốc đã tặng Giải thưởng Dân số choViệt Nam.

Thành công của chính sách DS-KHHGĐ đã hạn chế được bùng nổ dân số; hình thành cơ cấu dân số “vàng”; chất lượng dân số được nâng lên… Tuy nhiên, với tình hình thực tại, một vấn đề đặt ra là Chính sách Dân số của nước ta hơn nửa thế kỷ qua đặt KHHGĐ là trọng tâm liệu có còn thích hợp? Trên cơ sở nhận thức đầy đủ và sâu sắc những khuynh hướng mới của dân số cũng như tác động to lớn của những xu hướng này đến sự phát triển vững bền của giang san, Hội nghị lần thứ 6, Ban chấp hành Trung ương khóa XII đã ban hành Nghị quyết số 21-NQ/TW về công tác dân số trong tình hình mới. quyết nghị nêu 5 Quan điểm làm nền móng cho công tác dân số hiện nay, đặc biệt là chỉ rõ phương hướng: “Tiếp tục chuyển trọng điểm chính sách dân số từ kế hoạch hoá gia đình sang dân số và phát triển. Công tác dân số phải chú trọng toàn diện các mặt quy mô, cơ cấu, phân bố, đặc biệt là chất lượng dân số và đặt trong mối quan hệ hữu cơ với các yếu tố kinh tế, tầng lớp, quốc phòng, an ninh và bảo đảm phát triển nhanh, vững bền”.

quyết nghị đã cụ thể hóa việc chuyển “trọng điểm” này phê chuẩn việc đề ra 6 nhóm mục tiêu, bao gồm 23 chỉ tiêu nhằm tận dụng dịp và vượt qua thách thức do tình hình dân số mang lại. Đây là chủ trương lớn của Đảng đối với công tác dân số của nước nhà.

mục tiêu toàn diện, thách thức lớn lao

Như đã nói ở trên, Nghị quyết Hội nghị lần thứ 4 Ban chấp hành Trung ương Đảng (khóa VII) năm 1993 về chính sách DS-KHHGĐ chỉ đặt ra mục tiêu độc nhất là: “Mỗi gia đình chỉ có 1 hoặc 2 con”. Trong khi đó, Nghị quyết số 21-NQ/TW đề ra hệ thống 6 mục tiêu toàn diện bao trùm các mặt quy mô, cơ cấu, phân bố, đặc biệt là chất lượng dân số với 23 chỉ tiêu cụ thể. Có thể thấy rằng hệ thống mục tiêu và chỉ tiêu của quyết nghị 21-NQ/TW rất rộng và rất cao. Phát biểu tại Hội nghị lần thứ 6 Ban chấp hành Trung ương Đảng (khóa XII), khi đề cập công tác dân số, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng nhấn mạnh: “Đây là vấn đề rất lớn và khó”.

Dưới đây, xin miêu tả những thời cơ và thách thức trong việc thực hành 6 nhóm mục tiêu do Nghị quyết số 21-NQ/TW đề ra.

Theo đó, thứ nhất, cần duy trì dịch thuật bình dương mức sinh thay thế; Thứ hai, đưa tỷ số giới tính khi sinh về mức thăng bằng thiên nhiên; Thứ ba, tận dụng hiệu quả cơ cấu dân số “vàng”; Thứ 4, thích ứng với già hóa dân số; Thứ 5 là phân bổ dân số hợp lý và quản lý dân cư và rút cục là nâng cao chất lượng dân số.

Nhiều năm nay, Tổng cục DS-KHHGĐ thực hành các dự án nâng cao chất lượng dân số ngay trong thời đoạn đầu đời, như: tham vấn, khám sức khỏe tiền hôn nhân; tầm soát bệnh, tật trước sinh và lọt lòng đã thu được những kết quả tốt nhưng vẫn chỉ mới trong phạm vi các dự án.

Tuyên truyền dân số cho nữ giới dân tộc.

Một số nhiệm vụ cần kíp trước mắt

Để thực hành thành công quyết nghị 21-NQ/TW về công tác dân số trong tình hình mới, để đạt được những đích đề ra, cần Triển khai đồng bộ hệ thống 7 giải pháp mà quyết nghị đã xác định, bao gồm các giải pháp về lãnh đạo, chỉ đạo; truyền thông đổi thay hành vi; xây dựng pháp luật và chính sách; củng cố và phát triển mạng lưới cung cấp dịch vụ; đầu tư và quản lý tài chính; củng cố, hoàn thiện tổ chức bộ máy và hiệp tác quốc tế. Trước mắt, phải tụ tập giải quyết một số vấn đề sau:

Quán triệt những nội dung Nghị quyết 21-NQ/TW; Khẩn trương xây dựng và ban hành chiến lược, luật pháp và chính sách dân số cho thời đoạn mới; Tăng cường đầu tư nguồn lực và xây dựng cơ chế quản lý có hiệu quả việc sử dụng kinh phí đầu tư cho công tác dân số; Củng cố tổ chức bộ máy làm thuê tác dân số đủ năng lực quản lý, điều hành.

Lịch sử công tác DS-KHHGĐ ở nước ta gần 60 năm qua với nhiều lần đổi thay mô hình tổ chức bộ máy quản lý cho thấy, tổ chức bộ máy là một trong những nhân tố quan yếu một mực định kết quả của công tác này.

Nghị quyết số 137/NQ-CP cũng nêu rõ phải xây dựng đề án tổ chức bộ máy làm mướn tác DS- KHHGĐ trình Chính phủ ban hành.

Nghị quyết số 21-NQ/TW của Hội nghị lần thứ 6 Ban chấp hành Trung ương Đảng (khóa XII) về công tác Dân số trong tình hình mới là một chủ trương lớn của Đảng ta. Quán triệt đầy đủ Nghị quyết này cần có sự đổi mới tư duy, thực hiện đầy đủ Nghị quyết này cần vượt qua nhiều khó khăn và thách thức. Chúng ta tin tức rằng, quyết nghị số 21-NQ/TW sẽ được thực hành chiến thắng, các mục tiêu mà Nghị quyết đề ra sẽ đạt được, góp phần đẩy nhanh quá trình phát triển bền vững của giang san.

ThS. Nguyễn Doãn Tú (Tổng cục trưởng Tổng cục Dân số)